بررسی Game Over شدن آتاری پیش از اکران مستند Atari Game Over

امروز از آتاری به ندرت می‌توان چیزی شنید و خواند؛ شرکتی که ژوئن ۱۹۷۲ توسط Nolan Bushnell تاسیس شد و در لغت کلمه‌ای با ریشه ژاپنی و به معنای به کسی ضربه زدن است. آقای بوشنل آن زمان که برای شرکت کوچک خودش اسم انتخاب می‌کرد، نمی‌دانست که تنها کسی که آتاری قرار است به آن ضربه بزند خود آتاری است. سیری که این شرکت طی نموده است، با بخش مهمی از تاریخ کنسول های بازی گره خورده و حوادث بزرگی در روند تحول آن تا به امروز دیده می‌شود. خواننده داستان آتاری از به اوج رسیدن تا Game Over شدن آن در میهن‌گیم هستید.

آقای بوشنل چهار سال پس از ثبت آتاری به فکر ساخت دستگاهی افتاد که هر چهار بازی ساخته شده توسط شرکت را اجرا کند. اما او برای عرضه عمومی این دستگاه سرمایه می‌خواست که نداشت. به همین دلیل وی آتاری را به شرکت Warner Communication واگذار کرد و زیر پرچم آن ها – و با سرمایه آن‌ها – ایده خودش را با ساخت Atari Video Computer System یا به اختصار Atari VCS عملی کرد. دو سال پس از آن، بوشنل از شرکت اخراج شد و آتاری با ادامه فعالیت خود و با ساخت چندین دستگاه دیگر از جمله آتاری ۵۲۰۰ (که با ساخت آن VSC به ۲۶۰۰ تغییر نام داد) در یک دهه خود را به عنوان یکی از برترین شرکت های امریکایی از نظر سرعت رشد معرفی کرد.

تا این جا وضع خوب بود اما بقیه کار که خوب نیست را با معرفی یکی از بیخودترین بازی های تاریخ ادامه دهیم. E.T. the Extra-Terrestrial یک بازی کنسول Atari 2600 است که ۱۹۸۲ منتشر شد و Howard Warshaw، مردی که از ابتدای عصر شکل گیری کنسول ها همراه صعت گیم بوده است، طراحی این بازی را انجام داد. بازی از روی فیلمی با همین نام ساخته شده بود و از آن‌جا که فیلم مذکور موفقیت بسیار خوبی در فروش داشت، آتاری به خود مطمئن بود که بازی آن نیز یک پروژه موفق تجاری‌است. توافق  با شرکت سازنده فیلم برای کسب حقوق انتشار اواخر ژوئیه بسته شد و آتاری به Warshaw فقط چند هفته برای تولید بازی فرصت داد تا آن را برای فصل کریسمس آماده کند. درنتیجه بازی تولید شد که نه تنها موفقیت تجاری دربر نداشت، که برعکس یکی از بزرگ‌ترین شکست های اقتصادی تاریخ گیم محسوب می‌شود. تعداد زیادی از کارتریج های (فیلم بازی ها در کنسول های قدیمی که اگر به خاطر داشته باشید یک برد داخل یک محفظه پاستیکی بودند) بازی روی دستان آتاری باد کرد و برای شرکت امریکایی جز یک ضربه بزرگ به اعتبار آن‌ها نتیجه دیگری دربر نداشت. آتاری فقط ۲۰ تا ۲۵ میلیون دلار برای حق نشر بازی هزینه کرد، چهار میلیون نسخه بدون تست تولید کرد که سه و نیم میلیون آن به خود آتاری پس داده شد. متاسفیم!

یک سال بعد و به تاثیر از تولید بازی فوق، شاهد ماجرای سقوط صنعت ویدئو گیم آمریکای شمالی هستیم که بخشی از آن را آتاری مدیون سیاه چاله‌ای است که با .E.T ساخت تا آینده کنسول Atari 2600 را در خود فرو بمکد. درآمد کل صنایع گیم آمریکای شمالی، در طول دوسال به یک باره یا یک افت شوک دهنده ۹۷ درصدی، از ۳.۲ میلیارد دلار در ۱۹۸۳ به ۱۰۰ میلیون دلار در سال ۱۹۸۵ تقلیل یافت. در نتیجه صنعت گیم کنسولی ایالات متحده تقریبا نابود شد و شرکت های بزرگ فعال در این عرصه و در راس آنان آتاری، تقریبا به حالت تعلیق درآمدند. اتفاقی که افتاد، پایانی برای کنسول های آن دوره بود که از آن ها تحت عنوان نسل دوم کنسول های بازی یاد می‌شود. شرکت صاحب آتاری، Warner Comunication، که ۵۰۰ میلیون دلار سر این قضیه ضرر دیده بود، نهایت امر بخش رایانه های خانگی و کنسول های بازی را به Jack Tramiel فروخت. وی با آن شرکت جدید Atari Corporation را تاسیس و به توسعه کنسول Atari ST پرداخت. شرکت Warner نیز بعد ها با .Time Inc درآمیخت و Time Warner معروف را بوجود آورد.

سقوط صنعت گیم ۱۹۸۳ تاثیرات مهمی درآینده کنسول های بازی گذاشت که محفل بحث است. مسلما .E.T به تنهایی عامل این قضیه نبود ولی ضربه نهایی را زد، و محکم هم زد. علت اساسی تر این اتفاق درواقع، تصمیم گیری های غیرمنطقی آتاری است که .E.T بخشی از آن بود. به این فکر کنید: آتاری تا قبل از این اتفاق، درآمد سالانه خود را در کمتر از یک دهه از ۷۵ میلیون دلار به ۲ میلیارد دلار افزایش داده بود. بعد یک دفعه چه شد؟ والدین یکهو فکر کردند که چقدر بازی کامپیوتری برای سلامت چشمان بچه هایشان مضر است و دست رد به سینه آتاری زدند؟ مسلما خیر. وقتی یک بازی تست نشده را میلیونی سفارش دادند، وقتی پورت افتضاحی از Pac-Man ساختند و ۱۲ میلیون سفارش دادند که بیش از یک سوم آن روی دست شرکت ماند، وقتی زنگ در خانه  بازی های کنسول آن ها توسط تولیدکننده های شخص ثالث و کارناآزموده به صدا درآمد، و وقتی هر کدام از سه بخش مختلف شرکت ساز خودش را می‌نواخت و همکاری بین آن ها به سختی به چشم می‌خورد، آتاری باید چنین روزی را روی تقویم خود ثبت می‌کرد. همان سال آن ها مجبور شدند چند کامیون اجاره کنند تا میلیون ها بازی روی دست مانده‌شان را در گورستان زباله‌ای در نیومکزیکو به خاک بسپارند.

کاری که آتاری انجام داد، به شکلی کشتی کنسول های بازی را ته اقیانوس آرام غرق کرد که تا مدت ها فکر سرمایه گذاری در آن در رویاهای هیچ بنی بشری دیده نمی‌شد. خیلی از کارشناسان بازاری، کار کنسول های گیم را تمام شده ‌می‌دانستند — طرفداران برای آن سیاه پوشیده و همراه شرکت های ورشکسته ماتم گرفته بودند. فقط نینتندو بود که دستش را برای این سوال که چه کسی جرات دارد در امریکا روی کنسول وقت و سرمایه بگذارد بالا گرفت. جالب است که آن ها چقدر هم اصولی کنترل صنعت را بدست گرفتند. اول نگاهی به کنسول NES آن ها بیندازید که خیلی متفاوت و جذاب تر به نظر می‌رسد. انگار بلند جار می‌زند آهای مرا دست کم نگیرید من شوخی‌بردار نیستم. سپس به اسم کنسول نگاه کنید؛ “Nintendo “Entertainment System. می‌بینید از ترس حتی اسمی از Game در کنسول آن ها به چشم نمی‌خورد. هر طور بود، نینتندو که می‌دانست سقوط صنعت گیم امریکا مشکل کنسول ساز هاست نه کنسول بازها، فرمان را به دست گرفت و وضعیت را به شکل سابق برگرداند.

شرکت آتاری اما، طوری زمین خورد که دیگر نتوانست مثل سابق روی پایش بایستد و روز به روز، با ورشکستگی و این‌دست آن دست شدن دست و پنجه نرم کرد. چیزی که از آتاری امروز باقی‌است، مسلما یک نام قابل احترام و خاطره‌انگیز است، ولی سایه‌ای از گذشته پرافتخارش بیش نیست. سال گذشته تمام شعبه‌های امریکایی آتاری و شعبه مرکزی در فرانسه اعلام ورشکستگی کردند و در پی آن، تعدادی از آی‌پی های شرکت فروخته شدند، شعبه Eden Games که آن را با عناوینی چون Test Drive می‌شناسیم از شرکت تفکیک شد، Humongous Entertainment نیز به .Tommo Inc فروخته شد. در حال حاضر این شرکت، برآن است تا با بازی هایی همچون Alone in the Dark: Illumination اندکی جایگاه از دست رفته خودش را در بین بازی سازها احیا کند.

آتاری فعلی از دنیای سخت افزار دور شده، روبه پلتفرم های دربردارنده دانلود محتوای دیجیتال همچون موبایل ها و PC آورده است، تمرکز خود را  بر روی بازی های قمار و کاسینویی قرار داده و برای افراد مبطلا به گرایشات جنسی غیرمتعارف (LGBT) برنامه‌ریزی دارد.

جریان فیلم مستند فراموش نشود، Xbox Entertainment Studios – که اتفاقا خودش همین هفته گذشته رسما تعطیل شد – سی سال پس از این واقعه تیمی را برای کاوشگری در زباله‌دان بزرگ گیم فرستاده و از این قضیه مستندی ساخته است که بیستم نوامبر اکران می‌شود.